TE 3-M (01)
TE 3-C (01)

Do niniejszej instrukcji obsługi

• Ostrzeżenie! Przed użyciem produktu należy upewnić się, że użytkownik przeczytał i zrozumiał instrukcję obsługi dołączoną do produktu, w tym instrukcje, wskazówki dotyczące bezpieczeństwa oraz ostrzeżenia, rysunki i specyfikacje. W szczególności użytkownik powinien zapoznać się ze wszystkimi instrukcjami, wskazówkami bezpieczeństwa i ostrzeżeniami, rysunkami, specyfikacjami, komponentami i funkcjami. W przypadku niezastosowania się do tego zalecenia może dojść do porażenia prądem elektrycznym, pożaru i/lub ciężkich obrażeń. Należy zachować instrukcję obsługi wraz ze wszystkimi wytycznymi, wskazówkami bezpieczeństwa i ostrzeżeniami do późniejszego wykorzystania.
  
• Produkty przeznaczone są do użytku profesjonalnego i mogą być eksploatowane, konserwowane i utrzymywane we właściwym stanie technicznym wyłącznie przez autoryzowany, przeszkolony personel. Personel ten musi być przede wszystkim poinformowany o możliwych zagrożeniach. Produkt i jego wyposażenie mogą stanowić zagrożenie w przypadku użycia przez niewykwalifikowany personel w sposób niewłaściwy lub niezgodny z przeznaczeniem.
  
• Dołączona instrukcja obsługi jest zgodna z aktualnym stanem wiedzy technicznej w momencie oddania do druku. Aktualną wersję można znaleźć online na stronie produktu Hilti. W tym celu należy kliknąć link lub kod QR w niniejszej instrukcji obsługi, oznaczony symbolem .
  
• Produkt przekazywać innym użytkownikom wyłącznie z niniejszą instrukcją obsługi.
  

Objaśnienie symboli

Ostrzeżenia

Wskazówki ostrzegawcze ostrzegają przed niebezpieczeństwem w obchodzeniu się z produktem. Zastosowano następujące hasła ostrzegawcze:

Symbole w instrukcji obsługi

W niniejszej instrukcji obsługi zastosowano następujące symbole:

	Przestrzegać instrukcji obsługi
	Wskazówki dotyczące użytkowania i inne przydatne informacje
	Obchodzenie się z surowcami wtórnymi
	Nie wyrzucać elektronarzędzi ani akumulatorów do odpadów komunalnych

Symbole na rysunkach

Na rysunkach zastosowano następujące symbole:

	Te liczby odnoszą się do rysunków zamieszczonych na początku niniejszej instrukcji obsługi.
	Numeracja na rysunkach wskazuje na istotne etapy pracy lub na ważne dla etapów pracy elementy. Te etapy pracy lub elementy są w tekście wyszczególnione odpowiednimi numerami, np. (3) .
	Numery pozycji zastosowane na rysunku Budowa urządzenia odnoszą się do numerów legendy w rozdziale Ogólna budowa urządzenia .
	Na ten znak użytkownik powinien zwrócić szczególną uwagę podczas obsługiwania produktu.

Symbole zależne od produktu

Symbole na produkcie

Na produkcie mogą być zastosowane następujące symbole:

	Bezprzewodowa transmisja danych
	Wiercenie bez udaru
	Wiercenie z udarem (wiercenie udarowe)
	Bieg w prawo/lewo
	Klasa ochrony II (podwójna izolacja)
	Znamionowa jałowa prędkość obrotowa

Wskazówki dotyczące bezpieczeństwa

Wskazówki dotyczące bezpieczeństwa w poniższym rozdziale zawierają wszystkie ogólne informacje na temat bezpiecznej pracy z elektronarzędziami, którą należy wykonywać zgodnie z normami przedstawionymi w instrukcji obsługi. Mogą tam znajdować się również wskazówki, które nie odnoszą się do tego urządzenia.

Ogólne wskazówki dotyczące bezpiecznej eksploatacji elektronarzędzi

OSTRZEŻENIE Należy przeczytać wszystkie wskazówki dotyczące bezpieczeństwa, zalecenia, jak również zapoznać się z ilustracjami i danymi technicznymi dołączonymi do elektronarzędzia. Nieprzestrzeganie poniższych zaleceń oraz instrukcji może prowadzić do porażenia prądem, pożaru i/lub ciężkich obrażeń ciała.
Należy zachować do wglądu wszystkie wskazówki i zalecenia dotyczące bezpieczeństwa.
Używane w przepisach bezpieczeństwa pojęcie "elektronarzędzie" odnosi się do elektronarzędzi zasilanych prądem sieciowym (z przewodem zasilającym) lub elektronarzędzi zasilanych akumulatorami (bez przewodu zasilającego).
Bezpieczeństwo w miejscu pracy

• Należy dbać o czystość i dobre oświetlenie stanowiska pracy. Bałagan lub brak oświetlenia w miejscu pracy mogą prowadzić do wypadków.
  
• Używając tego elektronarzędzia nie wolno pracować w otoczeniu zagrożonym wybuchem, w którym znajdują się np. łatwopalne ciecze, gazy lub pyły. Elektronarzędzia wytwarzają iskry, które mogą prowadzić do zapłonu pyłów lub oparów.
  
• Podczas pracy przy użyciu elektronarzędzia nie należy zezwalać na zbliżanie się dzieci i innych osób. W wyniku odwrócenia uwagi można stracić kontrolę nad urządzeniem.
  

Bezpieczeństwo elektryczne

• Wtyczka elektronarzędzia musi pasować do gniazda. W żadnym wypadku nie wolno modyfikować wtyczki. Nie należy używać trójników w połączeniu z uziemionymi elektronarzędziami. Niemodyfikowane wtyczki oraz odpowiednie gniazda wtykowe zmniejszają ryzyko porażenia prądem.
  
• Należy unikać kontaktu z uziemionymi powierzchniami, jak rury, grzejniki, piece i lodówki. W przypadku kontaktu z uziemieniem istnieje zwiększone ryzyko porażenia prądem.
  
• Elektronarzędzie chronić przed deszczem i wilgocią. Wniknięcie wody do elektronarzędzia powoduje zwiększenie ryzyka porażenia prądem.
  
• Nigdy nie używać przewodu zasilającego niezgodnie z jego przeznaczeniem, np. do przenoszenia lub zawieszania elektronarzędzia, ani do wyciągania wtyczki z gniazda. Przewód zasilający chronić przed działaniem wysokich temperatur, oleju, ostrych krawędzi lub ruchomych części. Uszkodzone lub skręcone przewody zasilające zwiększają ryzyko porażenia.
  
• W przypadku wykonywania elektronarzędziem prac na świeżym powietrzu należy używać wyłącznie przedłużaczy przystosowanych do używania na zewnątrz. Użycie przedłużacza przystosowanego do eksploatacji w warunkach zewnętrznych zmniejsza ryzyko porażenia prądem.
  
• Jeśli użycie elektronarzędzia w wilgotnym środowisku jest nieuniknione, należy stosować wyłącznik różnicowo-prądowy. Stosowanie wyłącznika różnicowo-prądowego zmniejsza ryzyko porażenia prądem.
  

Bezpieczeństwo osób

• Przystępując do pracy przy użyciu elektronarzędzi należy zachować ostrożność i rozwagę. Nie używać elektronarzędzia będąc zmęczonym lub znajdując się pod wpływem narkotyków, alkoholu lub lekarstw. Chwila nieuwagi podczas eksploatacji elektronarzędzia może prowadzić do poważnych obrażeń ciała.
  
• Zawsze nosić osobiste wyposażenie ochronne i zakładać okulary ochronne. Noszenie osobistego wyposażenia ochronnego, takiego jak maska przeciwpyłowa, antypoślizgowe obuwie robocze, kask ochronny lub ochraniacze słuchu, w zależności od rodzaju i użytkowania elektronarzędzia, zmniejsza ryzyko obrażeń ciała.
  
• Unikać niezamierzonego uruchomienia elektronarzędzia. Przed podłączeniem elektronarzędzia do sieci elektrycznej i/lub założeniem akumulatora na urządzenie oraz wzięciem urządzenia do ręki lub przenoszeniem go, należy upewnić się, że jest wyłączone. Jeśli podczas przenoszenia elektronarzędzia naciskany jest przełącznik lub podczas podłączania do sieci przełącznik jest wciśnięty, można spowodować wypadek.
  
• Przed włączeniem elektronarzędzia usunąć narzędzia nastawcze oraz klucze. Narzędzia lub klucze, które znajdują się w ruchomych częściach urządzenia, mogą prowadzić do obrażeń ciała.
  
• Unikać niewygodnej pozycji ciała. Należy przyjąć bezpieczną pozycję i zawsze utrzymywać równowagę. Dzięki temu możliwa jest lepsza kontrola elektronarzędzia w nieprzewidzianych sytuacjach.
  
• Należy nosić odpowiednią odzież. Nie nosić obszernej odzieży ani biżuterii. Nie zbliżać włosów, odzieży ani rękawic do ruchomych części urządzenia. Obszerna odzież, biżuteria lub długie włosy mogą zostać wciągnięte przez ruchome części urządzenia.
  
• Jeśli możliwe jest zamontowanie urządzeń odsysających lub wyłapujących, upewnić się, czy są one właściwie podłączone i prawidłowo użytkowane. Stosowanie urządzeń odsysających zmniejsza zagrożenie spowodowane rozprzestrzenianiem się pyłów.
  
• Nie należy lekceważyć potencjalnego zagrożenia ani wskazówek dot. bezpiecznej eksploatacji elektronarzędzi, nawet w przypadku dużego doświadczenia w zakresie obsługi elektronarzędzia. Nieuważne obchodzenie się z urządzeniem może w ułamku sekundy doprowadzić do poważnych obrażeń.
  

Zastosowanie i obchodzenie się z elektronarzędziem

• Nie przeciążać urządzenia. Elektronarzędzia należy używać do prac, do których jest przeznaczone. Odpowiednim elektronarzędziem pracuje się lepiej i bezpieczniej w podanym zakresie mocy.
  
• Nie używać elektronarzędzia, którego przełącznik jest uszkodzony. Elektronarzędzie, którego nie można włączyć lub wyłączyć, stanowi zagrożenie i bezwzględnie należy je naprawić.
  
• Przed przystąpieniem do nastawy urządzenia, wymiany osprzętu lub odłożeniem urządzenia należy wyciągnąć wtyczkę z gniazda i/lub wyjąć akumulator z urządzenia. Ten środek ostrożności zapobiega niezamierzonemu włączeniu elektronarzędzia.
  
• Nieużywane elektronarzędzia należy przechowywać w miejscu niedostępnym dla dzieci. Nie pozwalać na użytkowanie urządzenia osobom, które nie zapoznały się z jego obsługą i działaniem lub nie przeczytały tych wskazówek. Elektronarzędzia stanowią zagrożenie, jeśli używane są przez osoby niedoświadczone.
  
• Należy starannie konserwować elektronarzędzia i osprzęt. Kontrolować, czy ruchome części funkcjonują bez zarzutu i nie są zablokowane, czy części nie są popękane ani uszkodzone w takim stopniu, że mogłoby to mieć negatywny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie elektronarzędzia. Przed przystąpieniem do eksploatacji urządzenia należy zlecić naprawę uszkodzonych części. Przyczyną wielu wypadków jest niewłaściwa konserwacja elektronarzędzi.
  
• Należy zadbać o to, aby narzędzia tnące były ostre i czyste. Utrzymywane w dobrym stanie narzędzia tnące z ostrymi krawędziami tnącymi rzadziej zakleszczają się i łatwiej się je prowadzi.
  
• Elektronarzędzia, osprzętu, narzędzi roboczych itp. należy używać zgodnie z niniejszymi wskazówkami. Przy tym należy uwzględnić warunki pracy i rodzaj wykonywanych czynności. Używanie elektronarzędzi do prac niezgodnych z przeznaczeniem, może prowadzić do niebezpiecznych sytuacji.
  
• Dopilnować, aby uchwyty oraz ich powierzchnie były zawsze suche i czyste. Nie mogą one być zanieczyszczone smarem lub olejem. Śliskie uchwyty i powierzchnie uniemożliwiają bezpieczną obsługę i kontrolę elektronarzędzia w nieprzewidzianych sytuacjach.
  

Serwis

• Naprawę urządzenia zlecać wyłącznie wykwalifikowanemu personelowi, stosującemu tylko oryginalne części zamienne. Gwarantuje to zachowanie bezpieczeństwa elektronarzędzia.
  

Wskazówki bezpieczeństwa dotyczące młotów

Wskazówki dotyczące bezpieczeństwa podczas wykonywania wszelkich prac

• Zakładać ochraniacze słuchu. Hałas może prowadzić do utraty słuchu.
  
• Korzystać z zawartych w dostawie dodatkowych uchwytów do urządzenia. Utrata kontroli nad urządzeniem może prowadzić do obrażeń ciała.
  
• Podczas wykonywania prac, w trakcie których narzędzie może natrafić na ukryte przewody elektryczne lub własny przewód zasilający, trzymać urządzenie za izolowane uchwyty. Kontakt z przewodem elektrycznym może doprowadzić do przeniesienia napięcia na metalowe elementy urządzenia i spowodować porażenie prądem.
  

Wskazówki bezpieczeństwa podczas prac z długimi wiertłami

• Wiercenie należy zawsze zaczynać na niższej prędkości obrotowej i dopiero w momencie, gdy wiertło styka się już z obrabianym elementem. Przy wyższych prędkościach obrotowych wiertło może się lekko wyginać, jeżeli obraca się poza obrabianym elementem i może prowadzić do obrażeń ciała.
  
• Nie wywierać nadmiernego nacisku na wiertło i wywierać go wyłącznie w kierunku wzdłużnym do wiertła. Wiertła mogą się wygiąć i złamać, co może doprowadzić do utraty kontroli nad urządzeniem i spowodować obrażenia ciała.
  

Dodatkowe wskazówki dotyczące bezpieczeństwa

Bezpieczeństwo osób

• Dokonywanie modyfikacji i zmian w urządzeniu jest zabronione.
  
• Utrzymywać uchwyty w suchym i czystym stanie. Nie mogą one być zanieczyszczone smarem ani olejem.
  
• Należy upewnić się, że uchwyt boczny został prawidłowo zamocowany. Urządzenie zawsze trzymać obydwiema rękami za przewidziane do tego celu uchwyty.
  
• Do wymiany narzędzi roboczych zakładać rękawice ochronne, ponieważ podczas pracy narzędzia robocze i mocowanie narzędzia nagrzewają się.
  
• Używać maski przeciwpyłowej, jeśli urządzenie eksploatowane jest bez systemu odsysania.
  
• Robić przerwy w pracy oraz wykonywać ćwiczenia rozluźniające i ćwiczenia palców w celu ich lepszego ukrwienia.
  
• Urządzenie nie może być używane przez osoby słabe fizycznie bez uprzedniego pouczenia.
  
• Urządzenie należy trzymać z dala od dzieci.
  
• Unikać dotykania obracających się elementów. Urządzenie włączać dopiero na stanowisku pracy. Dotykanie wirujących części urządzenia, w szczególności osprzętu, może prowadzić do obrażeń ciała.
  
• Podczas pracy przewód sieciowy i przedłużacz prowadzić zawsze od urządzenia ku tyłowi. Dzięki temu można uniknąć potknięcia się o przewód podczas pracy.
  
• Pyły z materiałów zawierających ołów, niektóre rodzaje drewna, minerały i metal mogą być szkodliwe dla zdrowia. Kontakt ze skórą oraz wdychanie pyłów może wywołać reakcje alergiczne oraz/lub prowadzić do chorób dróg oddechowych użytkownika oraz osób znajdujących się w pobliżu. Niektóre rodzaje pyłów, np. dębowy lub bukowy uchodzą za rakotwórcze, zwłaszcza w połączeniu z dodatkowymi substancjami do obróbki drewna (chromiany, środki ochronne do drewna). Materiał zawierający azbest może być obrabiany wyłącznie przez fachowców. W miarę możliwości używać efektywnego systemu odsysania. Należy używać polecanego przez Hilti odpowiedniego odkurzacza przenośnego do pyłu drewnianego i/lub mineralnego, przystosowanego do pracy z tym urządzeniem. Zadbać o dobrą wentylację stanowiska pracy. Należy przestrzegać krajowych przepisów dotyczących obrabianych materiałów.
  
• W przypadku przerwy w zasilaniu należy wyłączyć urządzenie i wyciągnąć wtyczkę sieciową z gniazda, a w razie potrzeby zwolnić blokadę włącznika. Pozwoli to na uniknięcie niezamierzonego uruchomienia urządzenia w przypadku ponownego doprowadzenia napięcia.
  

Bezpieczeństwo elektryczne

• Przed rozpoczęciem pracy należy skontrolować stanowisko i obszar roboczy pod względem występowania ukrytych przewodów elektrycznych, gazowych i rurociągów wodnych, np. przy użyciu wykrywacza metali. W przypadku uszkodzenia przewodu elektrycznego zewnętrzne metalowe części urządzenia mogą przewodzić prąd. Stwarza to poważne zagrożenie porażeniem prądem.
  
• Regularnie kontrolować przewód zasilający urządzenia i – w razie stwierdzenia jego uszkodzenia – oddać do naprawy wykwalifikowanemu fachowcowi. Jeśli uszkodzony jest przewód przyłączeniowy elektronarzędzia, należy go wymienić na specjalny i dopuszczony do użytku przewód przyłączeniowy, dostępny w serwisie. Kontrolować regularnie przedłużacze i w razie uszkodzenia wymieniać je na nowe. Jeśli podczas pracy uszkodzony zostanie przewód sieciowy lub przedłużacz, nie wolno ich dotykać. Wyciągnąć wtyczkę sieciową z gniazda. Uszkodzone przewody przyłączeniowe oraz przedłużacze mogą stwarzać ryzyko porażenia prądem.
  

Miejsce pracy

• W przypadku prac przebiciowych należy zabezpieczyć obszar po drugiej stronie. Oderwane materiały mogą wypaść i/lub spaść, powodując obrażenia osób trzecich.
  

Podzespoły urządzenia i elementy obsługi

1. Uchwyt trójszczękowy (TE 3-M)
   
2. Uchwyt szybkozaciskowy SDS
   
3. Blokada uchwytu narzędziowego
   
4. Przyłącze systemu odsysania
   
5. Ogranicznik głębokości
   
6. Przełącznik biegu w prawo/lewo
   
7. Blokada włącznika
   
8. Włącznik
   
9. Przewód zasilający
   
10. Przełącznik wyboru funkcji
    
11. Przycisk odblokowujący ogranicznik głębokości
    
12. Uchwyt boczny
    

Użytkowanie zgodne z przeznaczeniem

Opisywany produkt to elektryczna młotowiertarka. Przeznaczona jest do wiercenia w betonie, murze, płytach gipsowo-kartonowych, drewnie, tworzywie sztucznym i metalu oraz do wkręcania i wykręcania śrub. Produkt może być dodatkowo stosowany do lekkich prac z zakresu kucia w murze oraz do prac wykończeniowych w betonie.

Produkty Hilti przeznaczone są do użytku profesjonalnego i mogą być eksploatowane, konserwowane i utrzymywane we właściwym stanie technicznym wyłącznie przez autoryzowany, przeszkolony personel. Personel ten musi być przede wszystkim poinformowany o możliwych zagrożeniach. Opisany produkt i jego wyposażenie mogą stanowić zagrożenie w przypadku użycia przez niewykwalifikowany personel w sposób niewłaściwy lub niezgodny z przeznaczeniem.

• Urządzenie należy zasilać wyłącznie prądem o napięciu sieciowym i częstotliwości zgodnej z danymi na tabliczce znamionowej.
  
• Należy przestrzegać krajowych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
  
• Aby uniknąć niebezpieczeństwa obrażeń ciała, stosować wyłącznie oryginalne wyposażenie i części zamienne Hilti .
  

Przykłady zastosowania

Przedstawione przykłady zastosowania są możliwe do wykonania.

Zakres dostawy

Młotowiertarka, uchwyt boczny, ogranicznik głębokości, instrukcja obsługi.

Młotowiertarka

	TE 3-M	TE 3-C
Generacja produktu	01	01
Ciężar zgodny z procedurą EPTA 01/2003	3,1 kg	3,0 kg
Energia pojedynczego udaru zgodna z procedurą EPTA 05/2009	2,5 J	2,5 J
Wiercenie w betonie/murze (wiertło udarowe)	4 mm … 28 mm	4 mm … 28 mm
Wiercenie w drewnie (wiertło do wiercenia materiałów litych)	1,5 mm … 20 mm	1,5 mm … 20 mm
Wiercenie w metalu (wiertło pełne)	1,5 mm … 13 mm	1,5 mm … 13 mm
Temperatura przechowywania	−20 ℃ … 70 ℃	−20 ℃ … 70 ℃
Temperatura otoczenia podczas pracy	−17 ℃ … 60 ℃	−17 ℃ … 60 ℃

Informacja o hałasie i wartości drgań

Podane w niniejszej instrukcji wartości ciśnienia akustycznego oraz drgań zostały zmierzone zgodnie z normatywną metodą pomiarową i mogą być stosowane do porównywania elektronarzędzi. Można je również stosować do tymczasowego oszacowania ekspozycji.
Podane dane dotyczą głównych zastosowań elektronarzędzia. Jeśli elektronarzędzie zostanie zastosowane do innych prac, z innymi narzędziami roboczymi lub nie będzie odpowiednio konserwowane, wówczas dane mogą odbiegać od podanych. Może to prowadzić do znacznego zwiększenia ekspozycji przez cały czas eksploatacji.
Aby dokładnie określić ekspozycję, należy uwzględnić czas, w którym urządzenie jest wyłączone lub gdy jest włączone, ale nieużywane. Może to prowadzić do znacznego zmniejszenia ekspozycji przez cały czas eksploatacji.
W celu ochrony użytkownika przed działaniem hałasu oraz/lub drgań należy zastosować dodatkowe środki bezpieczeństwa, np.: konserwacja elektronarzędzi i narzędzi roboczych, rozgrzanie dłoni, właściwa organizacja pracy.
Wartości emisji hałasu

	TE 3-M	TE 3-C
Poziom mocy akustycznej (LWA)	102 dB(A)	103 dB(A)
Nieoznaczoność poziomu mocy akustycznej (KWA)	3 dB(A)	3 dB(A)
Poziom emisji ciśnienia akustycznego (LpA)	94 dB(A)	95 dB(A)
Nieoznaczoność poziomu ciśnienia akustycznego (KpA)	3 dB(A)	3 dB(A)

Łączna wartość drgań

	TE 3-M	TE 3-C
Kucie (ah, Cheq)	11,1 m/s²	11,4 m/s²
Wiercenie udarowe w betonie (ah, HD)	15,2 m/s²	15,4 m/s²
Wiercenie w metalu (ah,D)	5,0 m/s²	5,0 m/s²
Nieoznaczoność dla wymienionych wartości dotyczących wibracji (K)	1,5 m/s²	1,5 m/s²

Wymiana uchwytu szybkozaciskowego

TE 3-M

• Wymienić uchwyt szybkozaciskowy.
  

Montaż uchwytu bocznego

• Zamontować uchwyt boczny.
  

Mocowanie/wyjmowanie narzędzia: Uchwyt szybkozaciskowy SDS

• Umieścić narzędzie w uchwycie szybkozaciskowym / wyjąć narzędzie z uchwytu szybkozaciskowego.
  

Mocowanie/wyjmowanie narzędzia: Uchwyt trójszczękowy

TE 3-M

• Umieścić narzędzie w uchwycie trójszczękowym lub wyjąć je z uchwytu.
  

Wiercenie bez udaru

• Ustawić przełącznik wyboru funkcji na pozycję "Wiercenie bez udaru" .
  

Wkręcanie

• Ustawić przełącznik wyboru funkcji na pozycję "Wiercenie bez udaru" .
  

Wiercenie z udarem (wiercenie udarowe)

• Ustawić przełącznik wyboru funkcji na pozycję "Wiercenie z udarem" (wiercenie udarowe) .
  

Ustawianie kucia

• Ustawić przełącznik wyboru funkcji na pozycję "Kucie" .
  

Mocowanie dłuta

• Ustawić przełącznik wyboru funkcji na pozycję "Mocowanie dłuta" .
  

Bieg w prawo/lewo

• Ustawić przełącznik biegu w prawo/lewo na kierunek obrotów w prawo lub w lewo.
  

Ustawianie ogranicznika głębokości

• Ustawić ogranicznik głębokości.
  

Montaż systemu odsysania do prac nad głową

• Zamontować system odsysania DCD do prac nad głową.
  

Włączanie/blokowanie włącznika

• Nacisnąć i zablokować włącznik.
  

Wymiana pierścienia przeciwpyłowego

• Wymienić pierścień przeciwpyłowy.